Bảo Hiểm Xã Hội Bắt Buộc Đối Với Người Lao Động Nước Ngoài

Hannah Huynh

Từ ngày 01/01/2018, quy định người lao động nước ngoài tham gia bảo hiểm xã hội (“BHXH”) tại Luật BHXH 2014 bắt đầu có hiệu lực. Để hướng dẫn thi hành quy định này, Bộ LĐTBXH đã soạn thảo dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam (“Dự thảo về BHXH”) dự kiến sẽ có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2018 – cùng thời điểm có hiệu lực của quy định tham gia BHXH đối với người lao động nước ngoài của Luật BHXH 2014. Việc lấy ý kiến lần 1 đối với Dự thảo về BHXH đã thực hiện xong vào ngày 12/6/2017.

Dựa theo nội dung Dự thảo về BHXH:

(1)  Đối tượng phải tham gia BHXH là người lao động nước ngoài làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên và có một trong các giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp là (i) giấy phép lao động; (ii) chứng chỉ hành nghề; hoặc (iii) giấy phép hành nghề. Tuy nhiên, Dự thảo về BHXH chưa đề cập đến các đối tượng là người lao động nước ngoài không thuộc diện cấp giấy phép lao động.

(2)  Mức đóng BHXH của người lao động nước ngoài theo Dự thảo về BHXH hiện đang ngang bằng với mức đóng hiện tại của người lao động Việt Nam, tức đối với người lao động nước ngoài là 8% mức tiền lương tháng và đối với người sử dụng lao động là 18% trên quỹ tiền lương tháng đóng BHXH của người lao động.

Mặc dù mục tiêu của Bộ LĐTBXH khi xây dựng Dự thảo về BHXH là thực hiện nguyên tắc “có đi có lại” (tức là luật pháp của một quốc gia áp dụng chính sách BHXH đối với công dân nước ngoài như thế nào thì công dân nước đó ở nước ngoài cũng sẽ được áp dụng chính sách BHXH tương tự), tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam đang được xếp hạng là một trong các quốc gia có mức đóng BHXH cao trong khu vực, việc áp dụng mức đóng BHXH cho người lao động nước ngoài ngang bằng với mức đóng BHXH cho người lao động Việt Nam vẫn chưa hợp lý.

(3)  Dự thảo về BHXH quy định áp dụng 05 chế độ BHXH (bao gồm cả ngắn hạn và dài hạn) đối với người lao động nước ngoài là (i) ốm đau, (ii) thai sản, (iii) tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, (iv) hưu trí và (v) tử tuất. Điều kiện về thời gian tham gia BHXH để tính hưởng trợ cấp của các chế độ này sẽ thực hiện theo nguyên tắc “cộng dồn”, tức thời gian tham gia BHXH ở cả Việt Nam và nước ngoài nơi mà người lao động có tham gia BHXH đều được tính khi xem xét điều kiện về tổng thời gian tham gia để hưởng chế độ BHXH.

Tuy nhiên, xét đến tính chất công việc của người lao động nước ngoài tại Việt Nam thường ngắn hạn hoặc theo dự án và bị giới hạn bởi thời hạn tối đa của giấy phép lao động là 02 năm, thì việc áp dụng chế độ BHXH dài hạn (hưu trí) với điều kiện thời gian đóng BHXH từ 15 – 20 năm sẽ là một thách thức lớn, đặt ra một câu hỏi là có thật sự cần thiết và phù hợp với nguyện vọng thực tế của người lao động nước ngoài hay không? Lý do là vì việc cộng dồn thời gian tham gia BHXH để tính hưởng chế độ hưu trí đòi hỏi cơ quan BHXH và cả người lao động nước ngoài phải xác định và quy đổi thời gian người lao động đã tham gia BHXH ở nước ngoài. Trong khi đó, vấn đề thủ tục chi trả chế độ BHXH như thế nào cho kịp thời sau khi người lao động nước ngoài kết thúc hợp đồng lao động tại Việt Nam và trở về nước lại là một vấn đề khác cần xem xét thêm.

* * * * *