Quả bom Việt Á thật sự đã làm chấn động không chỉ nội bộ ngành y mà ảnh hưởng đến rất nhiều ban ngành khác trên cả nước.  Liên quan đến sai phạm của công ty Cổ phần công nghệ Việt Á (công ty Việt Á), cho đến thời điểm hiện tại, có rất nhiều các bộ lãnh đạo các cấp, công chức các ban ngành liên quan đã bị xử lý về mặt hình sự.  Sau gần hai năm xảy ra vụ việc, công tác điều tra, xử lý lý sai phạm vẫn đang tiếp diễn, cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vẫn đang tiếp tục điều tra mở rộng đối với các cá nhân, đơn vị liên quan để làm rõ bản chất của vụ án, yếu tố tư lợi, rà soát, kê biên tài sản của các đối tượng vi phạm để đảm bảo thu hồi tài sản cho Nhà nước.  Và dư luận vẫn trông chờ, dõi theo diễn tiến vụ án.

Mới đây, chiều ngày 02.02.2023, trong buổi họp báo thường kỳ tại Văn phòng Chính phủ, trung tướng Tô Ân Xô – Người phát ngôn Bộ Công an đã cho biết sẽ phấn đấu kết thúc điều tra vụ án test kit của công ty Việt Á trong quý I năm 2023 cùng với vụ án tại Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao.  Tuy nhiên, theo ông đó cũng chỉ là mục tiêu đề ra và cũng không loại trừ vụ án sẽ có thêm tình tiết mới.

Đại án Test Kit Việt Á

Còn nhớ dư luận đã rất bàng hoàng và căm phẫn khi ngày 17 tháng 12 năm 2021, cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an chính thức ra quyết định khởi tố vụ án hình sự vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Công ty Việt Á và các đơn vị, địa phương liên quan.  Phan Quốc Việt – Tổng giám đốc Công ty Cổ phần công nghệ Việt Á, và các đồng phạm bị khởi tố bắt giam để điều tra ngay sau đó.  Liên quan đến vụ Việt Á, hàng loạt lãnh đạo các trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) của các tỉnh thành và quan chức cấp cao cũng đã bị khởi tố, bắt giam.

Tính đến thời điểm hiện tại, đã khởi tố 29 vụ án liên quan, kê biên khoảng 1.700 tỉ đồng, có 104 bị can bị khởi tố, trong số đó có cả những người có học hàm, học vị, những giáo sư, bác sĩ, chỉ mới trước đó thôi là những người được tôn vinh, có người còn được trao tặng Huân chương Lao động, nhưng họ trở thành phạm nhân vì những đồng tiền lót tay của Việt Á. Họ đã làm hoen ố chiếc áo màu blouse trắng đang khoác trên người và lãng phí niềm tin của người dân.  Nổi bật có 03 người là cựu ủy viên Trung ương gồm: Ông Nguyễn Thanh Long – Cựu bộ trưởng Bộ Y tế, ông Chu Ngọc Anh – Cựu chủ tịch UBND TP Hà Nội, ông Phạm Xuân Thăng – Cựu bí thư Tỉnh uỷ Hải Dương.

Trong tình hình diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 đầu năm 2020, nhu cầu về trang thiết bị phòng chống dịch rất lớn, kit test là công cụ hỗ trợ đắc lực để phát hiện, phòng chống sự lây lan của dịch bệnh. Người dân đã rất vui mừng khi ngày 05.03.2021, Bộ Khoa học và Công nghệ họp báo công bố kết quả nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm Real-time RT-PCR one step phát hiện virus corona chủng mới do Học viện Quân y chủ trì, phối hợp với Công ty Việt Á thực hiện đã thành công. Tổng kinh phí chi từ ngân sách cho nhiệm vụ này là 18,98 tỷ đồng.  Ông Phan Quốc Việt – Tổng Giám đốc Công ty Việt Á cho biết, thời gian cho kết quả của bộ kit này là 2 tiếng, tương đương với các bộ kit khác của WHO và CDC, nhưng giá tiền thì chỉ từ 400-600 nghìn đồng, bằng 1/3 giá tiền của WHO.

Được sự đồng ý của các cơ quan ban ngành,  test kit của Công ty Việt Á được đưa vào sử dụng trên hầu hết các tình thành. Tính đến thời điểm bị khởi tố, Công ty Việt Á đã cung ứng test kit Covid-19 cho CDC và các cơ sở y tế khác của 62 tỉnh, thành phố trên cả nước, với doanh thu khoảng gần 4.000 tỷ đồng.

Sẽ chẳng có gì đáng nói nếu như thật sự một công trình nghiên cứu và ứng dụng nghiêm túc được đưa ra sử dụng. Thế nhưng, chỉ trong vòng vài tháng, để được dọn đường đến các cơ sở y tế các tỉnh thành trong cả nước. Với sự tiếp tay của hàng loạt cán bộ quan chức, Công ty Việt Á đã thổi giá ngất ngưỡng cho bộ test kit và chi hoa hồng khủng cho các cán bộ, quan chức.

Theo kết quả điều tra của Bộ Công an, ngày 4-3-2020, Bộ Y tế cấp phép đăng ký lưu hành cho bộ test Covid-19 của Công ty Việt Á. Ngày 27-3-2020, trên cơ sở hồ sơ của Công ty Việt Á gửi Bộ Y tế, Bộ Tài chính đã thông báo giá test Covid trên là 470.000 đồng/test. Trong đó, riêng chi phí nguyên vật liệu để sản xuất 1 test Covid-19 là 356.815,17 đồng.  Tuy nhiên thực tế giá sản xuất chỉ là 211.829 đồng cho 1 bộ test.  Như vậy Công ty Việt Á đã nâng khống giá, hưởng lợi trái phép 144.986,17 đồng/1 bộ test, thu về gần  500 tỷ đồng trong vụ này.

Cũng theo kết quả điều tra, tổng chi phí mà Công ty Việt Á dùng lót tay, bôi trơn cho các lãnh đạo, quan chức các cấp được xác định là 800 tỷ đồng. Đây cũng là lời đáp cho câu hỏi vì sao một sản phẩm kém chất lượng lại được thổi giá và được chọn đưa vào sử dụng trên 62 tỉnh thành trong cả nước.

Kết quả là hàng loạt bị can là lãnh đạo các Trung tâm Kiểm soát bệnh tật và bệnh viện đã bị khởi tố, bắt giam vì nhận tiền liên quan đến Việt Á. Có thể kể một vài điển hình và số tiền bôi trơn tiêu biểu như: Ông Phạm Duy Tuyến – Giám đốc CDC tỉnh Hải Dương nhận của Việt Á số tiền lên tới 27 tỉ đồng.  Thông qua việc bôi trơn, Công ty Việt Á đã bán được kit xét nghiệm COVID-19 cho CDC Hải Dương với 5 hợp đồng có tổng giá trị 151 tỉ đồng.  Ông Trần Gia Phú – Phó giám đốc Trung tâm xét nghiệm thuộc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, sau khi tham mưu cho lãnh đạo bệnh viện mua sản phẩm kit test đã nhận hơn 2 tỉ đồng của Công ty Việt Á.  Hay ông Lâm Văn Tuấn – Giám đốc CDC tỉnh có hành vi thông đồng, cấu kết với Phan Quốc Việt và những người liên quan trong việc tổ chức đấu thầu mua kit xét nghiệm do Công ty Việt Á sản xuất, với tổng giá trị hơn 148 tỉ đồng. Thông qua một công ty, Việt Á chi phần trăm ngoài hợp đồng với 44 tỉ đồng, sau đó công ty này trích lại cho ông Tuấn….

Và còn rất nhiều bị can từng là lãnh đạo cấp cao cũng đã bị khởi tố như: Ông Phạm Công Tạc – Cựu thứ trưởng Bộ KH&CN, ông Trịnh Thanh Hùng – Cựu vụ phó Vụ Khoa học và công nghệ các ngành kinh tế kỹ thuật, Bộ KH&CN, ông Nguyễn Minh Tuấn – Cựu vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế, Bộ Y tế, ông Nguyễn Nam Liên – Cựu vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ Y tế , thượng tá Hồ Anh Sơn – Phó Giám đốc Viện nghiên cứu Y dược học quân sự, Học viện Quân y, đại tá Nguyễn Văn Hiệu – Trưởng phòng trang bị, vật tư Học viện Quân y… cùng hàng loạt bị can khác là giám đốc CDC các địa phương, cán bộ các cơ sở y tế tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước cũng đã bị khởi tố.

Xử lý nghiêm minh nhưng vẫn thể hiện tính nhân văn, khoan hồng

Nghiêm minh nhưng vẫn thể hiện tính nhân văn, khoan hồng là chủ trương xử lý đại án Việt Á của Bộ Chính trị trong thời gian qua.  Theo đó, có thể thấy chủ trương xử lý được phân thành các trường hợp sau:

• Xử lý nghiêm theo đúng luật định. Điều này áp dụng đối với các nhóm: Vi phạm quy định của Đảng, Nhà nước trong lãnh đạo, chỉ đạo, chủ trì, kết luận trong phòng, chống dịch Covid-19 ở các địa phương. Có hành động can thiệp, tác động tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong đấu thầu, mua sắm thuốc, mua trang thiết bị vật tư y tế trong phòng chống dịch mà gây hậu quả rất nghiêm trọng. Có hành động thông đồng, hợp thức hóa hồ sơ mua sắm, đấu thầu vì mục đích tư lợi, vì mục đích cá nhân gây thiệt hại lớn cho Ngân sách Nhà nước và nhận tiền, lợi ích vật chất khác.
• Có xem xét giảm nhẹ. Áp dụng với các trường hợp vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong đấu thầu, ký kết hợp đồng, hợp thức hóa các hợp đồng gây hậu quả nghiêm trọng nhưng vi phạm này xảy ra trong trường hợp cấp bách và hướng dẫn của cấp trên chưa kịp thời, chưa đầy đủ, đồng thời không có hành vi vụ lợi hay động cơ cá nhân khác. Việc xem xét giảm nhẹ xử lý cũng áp dụng đối với các trường hợp đã chủ động, kịp thời báo cáo, cung cấp đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ và nghiêm túc kiểm điểm, chủ động khắc phục hậu quả và không có thông đồng về việc nhận hoa hồng; kịp thời báo cáo, nộp lại toàn bộ số tiền, lợi ích vật chất khác đã nhận cho cơ quan có thẩm quyền; vi phạm do chấp hành mệnh lệnh, do chỉ đạo của cấp trên hoặc những người trên tuyến đầu phòng chống dịch có thành tích đáng ghi nhận, thành tích xứng đáng trong phòng chống dịch.
• Miễn kỷ luật chỉ yêu cầu nghiêm túc kiểm điểm. Việc xử lý này áp dụng với nhóm đối tượng có vi phạm trong bối cảnh phòng chống dịch cấp bách, không vụ lợi hoặc không có động cơ cá nhân và gây hậu quả ít nghiêm trọng; đã chủ động báo cáo đầy đủ, trung thực, tự giác nghiêm túc kiểm điểm, tích cực khắc phục hậu quả do sai phạm gây ra; những đảng viên không giữ chức vụ nhưng thực hiện chức trách, nhiệm vụ do cấp trên giao.

Bài học lớn và cái giá quá đắt của lòng tin

Đại án Việt Á đã khui trần mảng tối của ngành Y. Đây không chỉ là bài học lớn của ngành Y mà sẽ là bài học cho tất cả các ban ngành trong công tác điều hành, quản lý, lãnh đạo và chỉ đạo.  Một công trình lớn tốn kém bao nhiêu ngân sách nhà nước lại bị công ty Việt Á thu tóm, dẫn từ cái sai này đến cái sai khác bằng những liên minh lợi ích cá nhân. Lãnh đạo lợi dụng quyền hạn để tham nhũng. Trách nhiệm và vai trò nêu gương của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị vi phạm đều chưa được thực hiện. Không chỉ vậy, lãnh đạo các cơ quan còn vi phạm quy định những điều đảng viên không được làm, vi phạm quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Công tác tham mưu của tổ chức đảng và đảng viên trực thuộc bộ còn yếu, thậm chí còn bỏ qua các quy định, quy trình trong thực hiện nhiệm vụ chuyên môn nên một số cán bộ, đảng viên suy thoái đã lợi dụng điều này liên minh tạo nên nhóm sai phạm.

Một điều đáng chú ý là công tác đấu thầu không đúng nguyên tắc, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.  Phổ biến nhất là lợi dụng chức vụ, quyền hạn can thiệp bất hợp pháp vào quá trình đấu thầu. Bài học về quản lý công tác đấu thầu phải công khai minh bạch, phải tuân thủ đúng Luật Đấu thầu mới tránh được tình trạng thổi giá trong các gói thầu là bài học chung cho các cơ quan ban ngành. Quy định chặt chẽ hơn về quy mô, tính chất việc chỉ định thầu, nếu không sẽ tuỳ tiện, nhà đầu tư, nhà thầu sẽ ép các tiêu chí để được chỉ định thầu, không đúng tính chất, thất thoát cho Nhà nước, gây bức xúc trong nhân dân.

Có thể nói hậu quả vụ test kit Việt Á đặc biệt nghiêm trọng, làm thất thoát, lãng phí lớn ngân sách nhà nước, gây bức xúc trong toàn xã hội, ảnh hưởng đến uy tín của Đảng và Nhà nước. Nhưng nhìn khác, rộng hơn thấy vụ Việt Á, vụ án không chỉ dừng lại ở đây mà còn xa hơn, làm thất thoát, lãng phí loại tài sản khác có giá trị quý giá, quan trọng hơn, nói như lời đại biểu Quốc hội Trần Tuấn Quốc của Đoàn Trà Vinh: họ đã “lãng phí niềm tin của nhân dân”, vô cảm trước nỗi mất mát của chính đồng bào mình, biến mình thành những con thiêu thân lao vào đống lửa đầy tiền.

Đại án test kit Việt Á đang dần đi đến hồi kết. Lòng dân vẫn trông chờ vào tính nghiêm minh của pháp luật. Mong rằng sự phán xét nghiêm minh đúng người đúng tội sẽ mang niềm tin trở lại cho nhân dân. Đừng quên theo dõi và cập nhập thêm nhiều thông tin hữu ích khác trên trang web của chúng tôi.Hãy liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn chi tiết hơn:  info@letranlaw.com