Điều gì sẽ xảy ra khi mạng xã hội không còn là không gian ảo? Sau sự kiện bà Nguyễn Phương Hằng – Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Ðại Nam- bị cơ quan công an TP Hồ Chí Minh khởi tố, bắt tạm giam vì hành vi “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” quy định tại Điều 331 bộ luật Hình sự,  dư luận những ngày gần đây lại dậy sóng với thông tin tiến sĩ luật Đặng Anh Quân, luật sư Trần Văn Sỹ, nhà báo luật sư Hàn Ni cũng bị cơ quan công an TP Hồ Chí Minh khởi tố, bắt tạm giam với cùng một tội danh trên.  Điều đáng nói, đây là những người được cho là có sự hiểu biết, am tường về luật pháp vậy mà lại vướng vào điều pháp luật cấm dù vô tình, có hay không có chủ đích. Điều này một lần nữa cảnh báo các tổ chức, cá nhân, nhất là những người được cho là có ảnh hưởng trong xã hội cần cẩn trọng với những phát ngôn trên mạng xã hội.  Mạng xã hội là không gian ảo nhưng hậu quả của nó thì rất thật.  Vì thế cần tỉnh táo và thông minh để có thể tự bảo vệ mình trước sức hút của mạng xã hội.  Mọi hành vi lệch lạc, vi phạm pháp luật gây tác động tiêu cực trên mạng xã hội đều sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Đâu là giới hạn cho người sử dụng không gian mạng?

Mạng xã hội đã và đang trở thành một trong những kênh giao tiếp, một công cụ truyền thông, giải trí phổ biến.  Với nhiều tính năng và bằng nhiều hình thức khác nhau, thông qua các công cụ hỗ trợ, mạng xã hội giúp người dùng kết nối với những người sống ở nhiều vùng đất, thành phố khác nhau hoặc trên toàn thế giới qua việc cho phép người dùng chia sẻ bài viết, ý tưởng cá nhân, hình ảnh, video, đồng thời thông báo về hoạt động, sự kiện trên mạng hoặc trong thế giới thực… Mỗi người dùng trên mạng xã hội đều phải tạo tài khoản, hồ sơ riêng. Mạng xã hội sẽ kết nối tài khoản người dùng đến các tài khoản cá nhân, tổ chức khác thông qua các tài khoản ảo do người dùng tạo ra. Theo thống kê, cả nước có hơn 70 triệu người sử dụng mạng xã hội, thời gian sử dụng trung bình trong một ngày là của mỗi người là hơn 2 giờ. Bên cạnh những tiện ích vượt trội, mạng xã hội cũng là con dao hai lưỡi, nơi lan truyền nhiều thông tin tiêu cực, sai lệch, hành vi ứng xử thiếu văn hóa, thậm chí là vi phạm pháp luật. Nhiều người sử dụng mạng xã hội để thực hiện những mục đích xấu, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của nhiều cá nhân, tổ chức, gây bức xúc cho xã hội.

Quyền tự do biểu đạt của mỗi người, cá nhân phải gắn với trách nhiệm. Không thể có quyền tự do biểu đạt mà không quan tâm đến lợi ích của những người xung quanh, không quan tâm đến lợi ích của cộng đồng, quốc gia và dân tộc. Tuân thủ đúng các quy định của pháp luật khi sử dụng mạng là điều mà không phải ai dùng mạng xã hội cũng hiểu. Mạng xã hội là ảo, nhưng giới hạn khi sử dụng mạng là thật. Pháp luật có quy định và nghiêm cấm những hành vi sai lệch để việc sử dụng mạng đúng với mục đích tích cực mà mạng xã hội mang lại. Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, luật An ninh mạng cũng như nghị định về việc quản lý cung cấp sử dụng dịch vụ internet là giới hạn mà cá nhân, tổ chức sử dụng không gian mạng cần biết.

Những hành vi bị nghiêm cấm khi sử dụng không gian mạng theo quy định của pháp luật

Tự do ngôn luận trên các phương tiện truyền thông, nhất là trên không gian mạng, nhưng phải trong khuôn khổ được phép.  Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội năm 2021 của Bộ Thông tin và Truyền thông quy định tại Khoản 6 Điều 4 nêu rõ :  “Không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mĩ tục; tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép… gây bức xúc trong dư luận xã hội, ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội”. Điều 5 Nghị định 72/2013/NĐ-CP của Chính phủ về việc quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng cũng nghiêm cấm các hành vi:

• Lợi dụng việc cung cấp , sử dụng mạng internet và thông tin trên mạng nhằm các mục đích:

Chống lại Nhà nước; gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc; tuyên truyền chiến tranh, khủng bố; gây hận thù, mâu thuẫn giữa các dân tộc, sắc tộc, tôn giáo. Tuyên truyền, kích động bạo lực, dâm ô, đồi trụy, tội ác, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc. Tiết lộ bí mật nhà nước, bí mật quân sự, an ninh, kinh tế, đối ngoại và những bí mật khác do pháp Luật quy định.  Đưa thông tin xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân. Quảng cáo, tuyên truyền, mua bán hàng hóa, dịch vụ bị cấm; truyền bá tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật, xuất bản phẩm bị cấm. Giả mạo tổ chức, cá nhân và phát tán thông tin giả mạo; thông tin sai sự thật xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

• Cản trở trái pháp luật việc cung cấp và truy cập thông tin hợp pháp, việc cung cấp và sử dụng các dịch vụ hợp pháp trên Internet của tổ chức, cá nhân.
• Cản trở trái pháp luật hoạt động của hệ thống máy chủ tên miền quốc gia Việt Nam “.vn”, hoạt động hợp pháp của hệ thống thiết bị cung cấp dịch vụ Internet và thông tin trên mạng.
• Sử dụng trái phép mật khẩu, khóa mật mã của tổ chức, cá nhân; thông tin riêng, thông tin cá nhân và tài nguyên Internet.
• Tạo đường dẫn trái phép đối với tên miền hợp pháp của tổ chức, cá nhân; tạo, cài đặt, phát tán phần mềm độc hại, vi-rút máy tính; xâm nhập trái phép, chiếm quyền điều khiển hệ thống thông tin, tạo lập công cụ tấn công trên Internet.

Hay tại Điều 8 Luật An ninh mạng 2018 cũng nghiêm cấm:

• Sử dụng không gian mạng để thực hiện hành vi cấu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, người chống Nhà nước, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc; Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế – xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; Hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, phá hoại thuần phong, mỹ tục, đạo đức xã hội; Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội.
• Thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng; gây sự cố, tấn công, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt hoặc phá hoại hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.
• Sản xuất, đưa vào sử dụng công cụ, phương tiện, phần mềm hoặc có hành vi cản trở, gây rối loạn hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; xâm nhập trái phép vào mạng viễn thông, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của người khác.
• Chống lại hoặc cản trở hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh mạng; tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng biện pháp bảo vệ an ninh mạng.
• Lợi dụng hoặc lạm dụng hoạt động bảo vệ an ninh mạng để xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi.

Xử phạt khi không tuân thủ giới hạn, quy định pháp luật về sử dụng mạng xã hội

Để không gian mạng thật sự là nơi chia sẻ tri thức, học hỏi, giao lưu và thực hiện các hoạt động tích cực, pháp luật đã có các chế tài đối với các hành vi vi phạm những quy định đã cấm khi sử dụng không gian mạng. Hình thức xử phạt cảnh cáo, phạt tiền hay truy cứu trách nhiệm hình sự tùy vào mức độ vi phạm.

Xử lý hành chính. Cụ thể tại Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020 quy định:

• Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau: Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;  Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc;  Cung cấp, chia sẻ thông tin miêu tả tỉ mỉ hành động chém, giết, tai nạn, kinh dị, rùng rợn; Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc;  Cung cấp, chia sẻ các tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật, xuất bản phẩm mà không được sự đồng ý của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ hoặc chưa được phép lưu hành hoặc đã có quyết định cấm lưu hành hoặc tịch thu; Quảng cáo, tuyên truyền, chia sẻ thông tin về hàng hóa, dịch vụ bị cấm;  Cung cấp, chia sẻ hình ảnh bản đồ Việt Nam nhưng không thể hiện hoặc thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia; Cung cấp, chia sẻ đường dẫn đến thông tin trên mạng có nội dung bị cấm.
• Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Các mức phạt trên được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của tổ chức. Đối với cá nhân, tại Khoản 3 Điều 4 của luật này quy định: Trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như của tổ chức thì mức phạt tiền sẽ bằng ½ mức phạt đối với tổ chức .

Xử lý hình sự:  Chế tài hình sự được áp dụng đối với cá nhân vi phạm nếu thuộc các yếu tố cấu thành tội phạm mà Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 quy định. Tùy vào tính chất, mức độ, loại hành vi mà sẽ phạm một hoặc một số tội theo quy định tại bộ luật này.  Cụ thể:

• Phạt tù từ 05 năm đến 20 năm đối với các hành vi tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định tại Điều 117.
• Phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân các tội quy định tại Điều 331.
• Phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm các tội quy định tại Điều 155 tội làm nhục người khác. Ngoài ra người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
• Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm với các tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông  quy định tại Điều 288.

Ngoài ra còn có mức phạt bồi thường dân sự trong các trường hợp cá nhân đăng tải chia sẻ các thông sai sự thật, trái pháp luật gây thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín cho người khác theo quy định tại Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015.

Tác hại của việc lạm dụng mạng xã hội lại vô cùng. Thời gian qua, nhiều phát ngôn tiêu cực, thiếu chuẩn mực trên mạng xã hội đã vô tình khiến nhiều người, nhất là giới trẻ hùa theo “thần tượng”, dẫn đến hành động, phát ngôn không đúng chuẩn mực.  Vụ việc của bà Nguyễn Phương Hằng và một số trường hợp khác là bài học về việc cần cẩn trọng khi phát ngôn trên mạng xã hội. Mọi hành vi lệch lạc, vi phạm pháp luật gây tác động tiêu cực trong xã hội đều sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định. Hãy là người sử dụng mạng xã hội thông minh trong ra giới hạn cho phép!

Đừng quên theo dõi và cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích khác trên trang web của chúng tôi.  Hãy liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn chi tiết hơn:  info@letranlaw.com