Thẩm quyền trong thủ tục tố tụng trọng tài là một khía cạnh then chốt để quyết định liệu có thể giải quyết một tranh chấp thông qua trọng tài thay vì tiến hành kiện tụng tại tòa án theo cách truyền thống hay không. Tại Việt Nam, khung pháp lý về thẩm quyền của trọng tài, được điều chỉnh bởi Luật Trọng tài Thương mại Việt Nam (VLCA), nhấn mạnh sự tự chủ của các hội đồng trọng tài trong khi vẫn bảo đảm cân bằng sự giám sát tư pháp. Điều này bao gồm các quy tắc cụ thể để thách thức thẩm quyền của hội đồng trọng tài, phạm vi của các tranh chấp có thể giải quyết bằng trọng tài, và các trường hợp mà tòa án có thể can thiệp. Hiểu rõ những điểm khác biệt tinh vi này là cực kỳ quan trọng đối với các doanh nghiệp muốn giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả và trong phạm vi pháp luật Việt Nam. 

Những Nguyên tắc Chính Điều chỉnh Thẩm quyền của Trọng tài 

Khung pháp lý về trọng tài của Việt Nam duy trì sự tự chủ và tính công bằng, nhấn mạnh thẩm quyền của hội đồng trọng tài và hạn chế sự can thiệp tư pháp: 

1. Học thuyết Thẩm quyền-Thẩm quyền  

Các hội đồng trọng tài được trao quyền để quyết định về thẩm quyền của mình, bao gồm cả việc thách thức tính hợp lệ hoặc sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài. Học thuyết này đảm bảo rằng các thủ tục tố tụng trọng tài sẽ không bị trì hoãn bởi sự can thiệp quá sớm của tòa án. 

1. Hỗ trợ của Tòa án với Sự Can thiệp Tối thiểu  

Các tòa án Việt Nam chỉ can thiệp để tạo điều kiện thuận lợi cho thủ tục tố tụng trọng tài, chẳng hạn như để chỉ định trọng tài viên khi các bên không thống nhất được việc lựa chọn trọng tài viên hoặc thi hành các quyết định của hội đồng trọng tài. Phương pháp hỗ trợ này giúp bảo đảm là thủ tục tố tụng trọng tài vẫn là cơ chế giải quyết tranh chấp chính.   

Các Vấn đề Không được Giải quyết Bằng Trọng tài 

Pháp luật Việt Nam quy định một số tranh chấp cụ thể sẽ không được giải quyết bằng trọng tài để bảo vệ lợi ích công cộng và duy trì các sự bảo vệ pháp lý. Những tranh chấp này bao gồm: 

• Tranh chấp Hành chính: Những tranh chấp phát sinh từ các hành động của chính phủ được giải quyết thông qua các thủ tục hành chính hoặc tòa án.  

• Những Vấn đề Gia đình và Thừa kế: Những vấn đề như ly hôn, quyền nuôi con, và thừa kế thuộc thẩm quyền giải quyết của các tòa gia đình. 

• Tranh chấp Lao động: Những vấn đề như chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật hoặc người lao động đình công được xử lý bởi các tòa án lao động hoặc các cơ quan hành chính. 

• Tranh chấp Hình sự: Những vụ án hình sự sẽ không được giải quyết bằng trọng tài và sẽ được giải quyết bởi hệ thống tư pháp hình sự. 

• Tranh chấp Bảo vệ Người Tiêu dùng: Các hợp đồng với người tiêu dùng không thể đàm phán thường được miễn để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. 

• Tranh chấp về Lợi ích Công cộng: Các bí mật quốc gia và những vấn đề về an ninh quốc gia sẽ không thể được giải quyết bằng trọng tài và sẽ được xử lý bởi hệ thống tư pháp công.  

Những Trường hợp mà Tòa án có thể Can thiệp vào Thẩm quyền của Trọng tài 

Các tòa án Việt Nam có thể can thiệp vào thẩm quyền của trọng tài trong những trường hợp cụ thể được quy định trong Luật Trọng tài Thương mại Việt Nam (VLCA): 

1. Thách thức Thẩm quyền của Hội đồng trọng tài: Các Bên có thể thách thức liệu thỏa thuận trọng tài có hợp lệ, tồn tại, hoặc áp dụng đối với tranh chấp hay không. Thách thức này có thể được trình lên tòa án có thẩm quyền. 
2. Phán quyết sơ bộ: Sau khi hội đồng trọng tài xác nhận thẩm quyền của mình, các bên có thể yêu cầu tòa án xem xét để xác nhận tính hợp pháp của phán quyết. 
3. Thách thức trong việc Thi hành Phán quyết Trọng tài: Trong quá trình thi hành phán quyết trọng tài, các bên có thể không công nhận thẩm quyền của hội đồng trọng tài, khiến các tòa án phải xem xét thẩm quyền của hội đồng trọng tài. 

Những sự can thiệp này giúp giữ thế cân bằng giữa tính tự chủ của thủ tục tố tụng trọng tài và các biện pháp bảo vệ pháp lý. Mục tiêu của các tòa án Việt Nam là duy trì sự liêm chính của thủ tục tố tụng trọng tài trong khi vẫn giải quyết được những mơ hồ về mặt pháp lý, bảo đảm các tranh chấp sẽ được giải quyết một cách công bằng. 

Thời điểm và Quy trình Thách thức Thẩm quyền  

Các Bên có thể thách thức thẩm quyền của trọng tài ở các giai đoạn khác nhau: 

• Khi Nộp đơn: Các phản đối về thẩm quyền có thể được đưa ra như là một phần của các đợt đệ trình hồ sơ lên hội đồng trọng tài lúc ban đầu. 

• Sau khi Thành lập Hội đồng trọng tài: Các thách thức có thể được đưa ra trước hội đồng trọng tài, và hội đồng trọng tài sẽ tự quyết định về thẩm quyền của mình. 

• Sau khi Thi hành Phán quyết: Các tòa án sẽ xem xét thẩm quyền khi có yêu cầu thi hành phán quyết trọng tài.  

Các tòa án Việt Nam áp dụng quy trình xem xét nghiêm ngặt từ đầu đối với các thách thức về thẩm quyền, tự đánh giá tính hợp lệ của các thỏa thuận trọng tài và sự tuân thủ các tiêu chuẩn pháp lý. 

Thẩm quyền Đối với các Bên Thứ ba 

Luật trọng tài Việt Nam cho phép các hội đồng trọng tài khẳng định thẩm quyền đối với những bên không có thẩm quyền ký kết trong một số tình huống cụ thể, chẳng hạn như: 

• Đại lý và Đại diện: Các đại diện hành động trong phạm vi thẩm quyền của họ thay mặt cho những người có thẩm quyền ký kết bị ràng buộc bởi các thỏa thuận trọng tài. 

• Chuyển nhượng và Kế nhiệm: Quyền và nghĩa vụ theo hợp đồng được chuyển giao cho những người kế nhiệm hoặc bên nhận chuyển nhượng sẽ ràng buộc họ với các thỏa thuận trọng tài. 

• Các Bên thụ hưởng là Bên thứ ba: Các hợp đồng mở rộng các quyền hoặc nghĩa vụ đến các bên thứ ba một cách rõ ràng sẽ bao gồm họ trong thỏa thuận trọng tài. 

Thủ tục Tố tụng Trọng tài tại Việt Nam: Một Trung tâm Đang Phát triển 

Việt Nam đã trở thành một địa điểm giải quyết tranh chấp bằng trọng tài được ưa chuộng do sự cam kết tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế và sự phát triển ngày càng nổi bật của VIAC. Những ngành chủ chốt như xây dựng, năng lượng, và tài chính lệ thuộc rất nhiều vào trọng tài để giải quyết những tranh chấp phức tạp liên quan đến các bên quốc tế. 

 Để xem bài phân tích chi tiết hơn về khung pháp lý cũng như những xu hướng mới nổi liên quan đến trọng tài tại Việt Nam, vui lòng tham khảo tài liệu hướng dẫn Chambers International Arbitration 2024 của tác giả Stephen Lê Hoàng Chương thuộc Công ty Luật Lê & Trần. 

Luật Trọng tài Thương mại của Việt Nam bám sát Luật Mẫu của UNCITRAL (UNCITRAL Model Law), nâng cao hơn nữa danh tiếng của Việt Nam khi được biết đến như một quốc gia thân thiện với trọng tài. 

Kết luận 

Khung pháp lý về thẩm quyền của trọng tài tại Việt Nam cung cấp cho các doanh nghiệp một phương pháp giải quyết tranh chấp đáng tin cậy và cân bằng, kết hợp sự tự chủ của hội đồng trọng tài với những biện pháp bảo vệ pháp lý cần thiết. Bằng cách hiểu rõ cách thức quyết định thẩm quyền, khi nào tòa án được phép can thiệp và cách xử lý đối với các bên thứ ba, các doanh nghiệp có thể điều hướng tốt hơn những phức tạp của thủ tục tố tụng trọng tài tại Việt Nam.  

Nếu doanh nghiệp của quý vị đang đối mặt với những thách thức về thẩm quyền hoặc cần sự hướng dẫn của chuyên gia về thủ tục tố tụng trọng tài tại Việt Nam thì đội ngũ luật sư tư vấn giàu kinh nghiệm tại Công ty Luật Lê & Trần xin được sẵn sàng hỗ trợ. Từ việc soạn thảo các thỏa thuận trọng tài chặt chẽ đến việc thi hành các phán quyết trọng tài, chúng tôi cung cấp các giải pháp phù hợp với nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp để bảo vệ quyền lợi của quý vị. Đừng ngần ngại liên hệ với đội ngũ luật sư của chúng tôi tại Công ty Luật Lê & Trần qua địa chỉ email info@letranlaw.com.