Câu hỏi 1: Vì sao quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc lại quan trọng?

Chính phủ Việt Nam đòi hỏi các tiêu chuẩn dân chủ cao hơn nhằm thực hiện các cam kết của mình về các tiêu chuẩn lao động trong các hiệp định thương mại tự do, bao gồm Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên Minh Châu Âu và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương. Do đó, bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 2021, Bộ Luật Lao Động 2019 và các văn bản hướng dẫn thi hành Bộ Luật Lao Động đã quy định việc tổ chức đối thoại tại nơi làm việc và thiết lập quy chế dân chủ.

Bên cạnh những cuộc đối thoại định kỳ hàng năm, người sử dụng lao động phải thực hiện những cuộc đối thoại đột xuất theo yêu cầu của công ty hoặc người lao động. Ngoài ra, người sử dụng lao động được yêu cầu phải tổ chức những cuộc đối thoại đột xuất với người lao động trong bảy tình huống sau đây:

• Ban hành quy định đánh giá hiệu suất công việc của nhân viên.
• Chấm dứt hợp đồng lao động vì lý do tái cơ cấu.
• Triển khai phương án sử dụng lao động trong trường hợp tái cơ cấu.
• Xây dựng thang lương, bảng lương và định mức lao động.
• Ban hành cơ chế thưởng.
• Thiết lập nội quy lao động.
• Tạm thời đình chỉ công việc để điều tra hành vi vi phạm kỷ luật lao động của người lao động.

Để tạo điều kiện thuận lợi cho những cuộc đối thoại được quy định ở trên, người sử dụng lao động phải thiết lập quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc trong đó quy định các nguyên tắc, người tham dự, và quy trình thực hiện những cuộc đối thoại này.

Câu hỏi 2: Điều gì xảy ra nếu người lao động bất đồng ý kiến với người sử dụng lao động trong các cuộc thảo luận? Liệu người sử dụng lao động có phải nhượng bộ họ không?

 Việc đối thoại chỉ là yêu cầu về mặt hình thức để lấy ý kiến của người lao động, và sự đồng thuận của người lao động không ảnh hưởng đến quyết định của công ty. Không bắt buộc phải có sự đồng thuận của người lao động.

Câu hỏi 3: Có phải quy định về quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc chỉ tập trung vào việc tổ chức đối thoại không?

 Không, không phải như vậy. Mặc dù việc tổ chức đối thoại rất quan trọng nhưng người sử dụng lao động cũng được yêu cầu phải chia sẻ nhiều thông tin và hồ sơ lao động để tạo điều kiện thuận lợi cho những cuộc thảo luận này.  Những thông tin và hồ sơ này gồm có:

• Thông tin về tình hình sản xuất và kinh doanh của người sử dụng lao động.
• Các hồ sơ lao động liên quan đến quyền, nghĩa vụ, và trách nhiệm của người lao động, chẳng hạn như thỏa ước lao động tập thể, nội quy làm việc, thang lương và bảng lương, định mức lao động, và những quy định và quy chế nội bộ khác.
• Thông tin về việc phân bổ và sử dụng quỹ thưởng, quỹ phúc lợi, và bất kỳ quỹ nào khác do người lao động đóng góp, nếu có.
• Thông tin về việc thu và nộp đoàn phí công đoàn, cũng như phí đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, và bảo hiểm thất nghiệp.
• Công tác thi đua, khen thưởng, và đãi ngộ, cũng như công tác kỷ luật, và giải quyết khiếu nại và tố cáo liên quan đến quyền, nghĩa vụ, và lợi ích của người lao động.
• Bất kỳ nội dung nào khác theo quy định pháp luật.

Câu hỏi 4: Việc công bố nhiều thông tin như vậy rõ ràng không phải là việc mà người sử dụng lao động muốn làm. Quý vị có kiến nghị gì để giúp cho người sử dụng lao động giảm thiểu tác động của việc này?

Dưới đây là một vài lời khuyên:

• Cung cấp bản tóm tắt thay vì thông tin chi tiết;
• Sử dụng một kênh mà người lao động thường không tiếp cận/truy cập, mặc dù kênh này được công khai và có thể tiếp cận/truy cập được.

Câu hỏi 5: Chúng tôi thừa nhận là việc đối thoại và quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc là rất quan trọng. Điều gì xảy ra nếu người sử dụng lao động không tuân thủ những quy định này?

Không thực hiện các cuộc đối thoại theo quy định có thể khiến cho người sử dụng lao động có hành vi trái pháp luật. Ví dụ, việc cắt giảm nhân sự vì lý do tái cơ cấu có thể bị coi là trái pháp luật nếu công ty không đáp ứng được các yêu cầu về việc đối thoại, khiến cho người sử dụng lao động phải gánh chịu trách nhiệm bồi thường đáng kể cho những người lao động bị cắt giảm.

Người sử dụng lao động không ban hành quy chế dân chủ ở cơ sở tại nơi làm việc hoặc không thực hiện đối thoại sẽ phải chịu mức phạt vi phạm hành chính lên đến 20 triệu đồng (khoảng 800 USD).