Các câu chuyện ồn ào trên mạng xã hội chưa bao giờ có dấu hiệu dừng lại.  Một drama lắng xuống sẽ có một drama khác xuất hiện.  Không gian ảo mạng xã hội luôn nóng hót với đủ loại drama.  Ngoài tính năng giải trí, nhiều người sử dụng mạng xã hội để thực hiện những mục đích xấu, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của nhiều cá nhân, tổ chức trong xã hội.  Vạ miệng là điều khó tránh trên không gian mạng hiện nay. Tiếp gót bà Nguyễn Phương Hằng – Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Ðại Nam khi bị cơ quan công an TP Hồ Chí Minh khởi tố, bắt giam vì hành vi “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” quy định tại Điều 331 bộ luật Hình sự,  luật sư Trần Văn Sỹ, luật sư nhà báo Hàn Ni, cũng nhận lãnh hình phạt tương tự cho hành vi sai trái do sử dụng mạng xã hội.  Hay như hành động ngông cuồng của hoa hậu Ngọc Trinh, Trang Nemo, vụ lùm xùm của hoa hậu Nam Em… đều có những mức xử phạt thích hợp.  Điều này một lần nữa cho thấy những hành động ngáo mạng, những phát ngôn sai lệch sẽ phải nhận lãnh sự trừng trị của pháp luật.  Vạ miệng trên không gian ảo! Đừng chủ quan để rồi hối tiếc! 

Quyền tự do cá nhân trên không gian mạng được quy định như thế nào?

Mọi công dân đều có quyền tự do ngôn luận theo qui định tại Điều 25 Hiến pháp năm 2013: Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định. Do đó, mọi cá nhân đều có quyền tự do phát ngôn trên các phương tiện truyền thông, trên không gian mạng, nhưng tuyệt đối phải tuân thủ giới hạn cho phép của pháp luật.  Đó là giới hạn cho người sử dụng không gian mạng.  Giới hạn những hành vi không được xâm phạm được quy định tại  Điều 8 Luật An ninh mạng 2018. Cụ thể, cá nhân, tổ chức không được: 

• Sử dụng không gian mạng để thực hiện hành vi câu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, người chống Nhà nước, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc; Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế – xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; Hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, phá hoại thuần phong, mỹ tục, đạo đức xã hội; Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội. 
• Thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng; gây sự cố, tấn công, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt hoặc phá hoại hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia. 
• Sản xuất, đưa vào sử dụng công cụ, phương tiện, phần mềm hoặc có hành vi cản trở, gây rối loạn hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; xâm nhập trái phép vào mạng viễn thông, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của người khác. 
• Chống lại hoặc cản trở hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh mạng; tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng biện pháp bảo vệ an ninh mạng. 
• Lợi dụng hoặc lạm dụng hoạt động bảo vệ an ninh mạng để xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi.

Như vậy, việc thực hiện quyền tự do ngôn luận của công dân phải trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật cho phép, phải phù hợp với các giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.  Những cá nhân nào ngộ nhận hoặc lợi dụng về quyền tự do ngôn luận, thông qua nền tảng mạng xã hội để phát ngôn bừa bãi, không có căn cứ, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, gây nhiễu loạn thông tin, làm bất ổn tình hình an ninh trật tự xã hội đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, phải nhận lấy những cái kết không mong muốn. Người mẫu Ngọc Trinh, luật sư Trần Văn Sỹ, luật sư nhà báo Hàn Ni… là những điển hình của kết quả phải nhận cho các sai phạm khi sử dụng quá giới hạn quy định quyền tự do ngôn luận. 

Xử phạt hành chính khi vi phạm quy định về sử dụng mạng xã hội nói xấu, vu vạ và sai sự thật

Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, luật An ninh mạng cũng như nghị định về việc quản lý cung cấp sử dụng dịch vụ internet là giới hạn mà cá nhân, tổ chức sử dụng không gian mạng cần biết để không phạm phải phạm sai lầm.  Pháp luật sẽ xử phạt tất cả các hành vi sai phạm trong việc sử dụng mạng xã hội.  Hình thức xử phạt cảnh cáo, phạt tiền hay truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ tùy vào mức độ vi phạm và hậu quả những của hành vi vi phạm trên không gian mạng gây ra.  Những hành động vi phạm ở mức độ xử lý hành chính được quy định cụ thể tại Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020:

• Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau: Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;  Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc;  Cung cấp, chia sẻ thông tin miêu tả tỉ mỉ hành động chém, giết, tai nạn, kinh dị, rùng rợn; Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc;  Cung cấp, chia sẻ các tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật, xuất bản phẩm mà không được sự đồng ý của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ hoặc chưa được phép lưu hành hoặc đã có quyết định cấm lưu hành hoặc tịch thu; Quảng cáo, tuyên truyền, chia sẻ thông tin về hàng hóa, dịch vụ bị cấm;  Cung cấp, chia sẻ hình ảnh bản đồ Việt Nam nhưng không thể hiện hoặc thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia; Cung cấp, chia sẻ đường dẫn đến thông tin trên mạng có nội dung bị cấm.  
• Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. 

Các mức phạt trên được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của tổ chức. Đối với cá nhân, tại Khoản 3 Điều 4 của luật này quy định: Trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như của tổ chức thì mức phạt tiền sẽ bằng ½ mức phạt đối với tổ chức .   

Ngoài ra còn có mức phạt bồi thường dân sự trong các trường hợp cá nhân đăng tải chia sẻ các thông sai sự thật, trái pháp luật gây thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín cho người khác theo quy định tại Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015.  Căn cứ theo Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015, trường hợp chửi bới làm thiệt hại đến danh dự, nhân phẩm uy tín của người khác thì phải bồi thường những khoản sau cho bị hại: Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại. Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút. Thiệt hại khác do luật quy định, bồi thường một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà nạn nhân phải gánh chịu. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm không quá 10 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định. 

Xử lý hình sự khi vi phạm quy định về sử dụng mạng xã hội

Chế tài hình sự được áp dụng đối với cá nhân vi phạm nếu thuộc các yếu tố cấu thành tội phạm mà Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 quy định. Tùy vào tính chất, mức độ, loại hành vi mà sẽ phạm một hoặc một số tội theo quy định tại bộ luật này.  Cụ thể:

• Phạt tù từ 05 năm đến 20 năm đối với các hành vi tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định tại Điều 117. 
• Phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân các tội quy định tại Điều 331. 
• Phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm các tội quy định tại Điều 155 tội làm nhục người khác. Ngoài ra người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. 
•  Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 05 năm các tội vu khống, bịa đặt hoặc loan truyền những điều biết rõ là sai sự thật nhằm xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác, bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền theo quy định tại Điều 156.  Ngoài ra Người phạm tội còn có thể bị phạt cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. 
• Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm với các tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông, xâm phạm bí mật cá nhân gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội  quy định tại Điều 288. 

Không gian ảo là nơi mọi người có thể tương tác, chia sẻ, thể hiện cá tính và quan điểm cá nhân, đã trở thành một nhu cầu rất thật với đại đa số người dùng hiện nay. Tuy nhiên, cần cẩn trọng với những phát ngôn trên không gian ảo! Đó là lời nhắc nhở, cảnh tỉnh không chỉ cho riêng bất cứ cá nhân nào khi sử dụng mạng xã hội. Pháp luật sẽ nghiêm trị mọi hành vi lệch lạc, sai lầm khi gây tác động tiêu cực trên mạng xã hội cho dù người đó là ai, những luật sư, nhà báo am hiểu pháp luật hay những cá nhân ngông cuồng ôm mộng thành người nổi tiếng.  

Cùng tìm hiểu sâu hơn ở những bài viết tiếp theo.  Đừng quên theo dõi và cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích khác trên trang web của chúng tôi. Hãy liên hệ với chúng tôi để được hướng dẫn chi tiết hơn:  info@letranlaw.com