Ngành sản xuất của Việt Nam đã phát triển thành một thành phần quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút cả các tập đoàn đa quốc gia lẫn các doanh nghiệp trong nước đang trên đà phát triển. Sự tăng trưởng này kéo theo sự phức tạp, và cùng với đó là sự gia tăng không thể tránh khỏi của các tranh chấp. Những xung đột này, thường bắt nguồn từ việc vi phạm hợp đồng, lỗi chất lượng hoặc chậm tiến độ, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt vận hành và tài chính. 

Đối với các công ty nước ngoài, sự khác biệt về văn hóa và pháp lý có thể làm tăng thêm mức độ phức tạp của vấn đề. Còn đối với các nhà sản xuất Việt Nam, việc xử lý bất đồng với đối tác nước ngoài hoặc các khách hàng lớn cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng kể. Trong một thị trường cạnh tranh, nơi tiến độ giao hàng và uy tín thương hiệu đóng vai trò then chốt, các tranh chấp không được giải quyết có thể làm gián đoạn toàn bộ chu kỳ sản xuất và gây tổn hại đến mối quan hệ kinh doanh lâu dài. 

Hiểu đầy đủ các phương thức giải quyết tranh chấp—cả chính thức lẫn phi chính thức—không chỉ đơn thuần là sự chuẩn bị về mặt pháp lý, mà còn là một chiến lược mang tính sống còn. Việc biết cách hành động nhanh chóng, lựa chọn đúng diễn đàn và thực thi kết quả có thể giúp nâng cao vị thế đàm phán và bảo vệ lợi ích thương mại một cách hiệu quả. 

Bài viết này khám phá các phương thức chính để giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực sản xuất tại Việt Nam và đưa ra hướng dẫn về thời điểm cũng như cách thức áp dụng từng phương thức. 

Các loại tranh chấp phổ biến trong lĩnh vực sản xuất tại Việt Nam 

Các loại tranh chấp sản xuất phổ biến có thể phát sinh dưới nhiều hình thức, đặc biệt trong các thỏa thuận sản xuất theo hợp đồng hoặc xuyên biên giới. Một số dạng tranh chấp thường gặp bao gồm: 

• Giao hàng chậm hoặc không giao hàng 

• Sản phẩm bị lỗi hoặc không đúng tiêu chuẩn đã thỏa thuận 

• Vi phạm hợp đồng cung ứng hoặc điều khoản kiểm soát chất lượng 

• Không đáp ứng tiến độ sản xuất hoặc số lượng đặt hàng tối thiểu (MOQ) 

• Chậm thanh toán hoặc không thanh toán đối với hàng hóa đã giao 

• Thầu phụ trái phép hoặc tiết lộ bí mật kinh doanh 

Những tranh chấp này có thể phát sinh giữa các nhà sản xuất Việt Nam và khách hàng nước ngoài, hoặc giữa các đối tác trong nước trong chuỗi cung ứng. 

Thương lượng và xử lý nội bộ 

Trước khi đưa tranh chấp sản xuất ra quy trình tố tụng pháp lý, các doanh nghiệp được khuyến nghị nên thử đàm phán trực tiếp hoặc áp dụng quy trình xử lý nội bộ. 

Bước này thường có sự tham gia của ban lãnh đạo cấp cao, bộ phận pháp chế hoặc điều phối viên xuyên biên giới nhằm giải quyết vấn đề một cách phi chính thức. Đàm phán là một phương án nhanh chóng, chi phí thấp và giúp duy trì mối quan hệ kinh doanh, đồng thời đảm bảo tính bảo mật của vụ việc. 

Tuy nhiên, phương pháp này chỉ hiệu quả khi cả hai bên hành động thiện chí và tranh chấp không liên quan đến vi phạm pháp lý nghiêm trọng hoặc thiệt hại tài chính đáng kể. 

Hòa giải trong ngành sản xuất tại Việt Nam 

Hòa giải ngày càng được công nhận tại Việt Nam như một phương thức linh hoạt và tự nguyện để giải quyết các tranh chấp trong lĩnh vực sản xuất. Trong quy trình này, một bên thứ ba trung lập – gọi là hòa giải viên – sẽ hỗ trợ các bên đạt được thỏa thuận chung có thể chấp nhận được. 

Tòa án Việt Nam hiện khuyến khích áp dụng hòa giải trước khi tiến hành tố tụng, và nhiều hợp đồng sản xuất đã đưa hòa giải vào như một bước sơ bộ trong điều khoản giải quyết tranh chấp. Những lợi thế của hòa giải bao gồm tính bảo mật, tốc độ xử lý nhanh và khả năng duy trì mối quan hệ thương mại. 

Việc hòa giải thành công thường phụ thuộc vào việc lựa chọn hòa giải viên có chuyên môn trong ngành và am hiểu thực tiễn thương mại tại địa phương. 

Trọng tài đối với hợp đồng sản xuất xuyên biên giới 

Nhiều hợp đồng sản xuất tại Việt Nam bao gồm điều khoản trọng tài, đặc biệt trong trường hợp có một bên là đối tác nước ngoài. Trọng tài cho phép giải quyết tranh chấp ngoài hệ thống tòa án thông qua một hội đồng trọng tài viên. 

Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) là tổ chức trọng tài được công nhận rộng rãi nhất tại Việt Nam và được đánh giá cao bởi cả doanh nghiệp trong nước lẫn quốc tế. 

Lợi ích của trọng tài:

• Khả năng thi hành phán quyết tại Việt Nam và quốc tế 

• Tính trung lập, đặc biệt trong tranh chấp giữa bên nước ngoài và bên Việt Nam 

• Chuyên môn của trọng tài viên trong các vấn đề kỹ thuật hoặc thương mại 

• Tính bảo mật và thủ tục nhanh hơn so với tố tụng tại tòa án 

Tuy nhiên, trọng tài có thể tốn kém, và phán quyết của trọng tài mang tính chung thẩm, chỉ có thể bị hủy bỏ trong những trường hợp rất hạn chế liên quan đến vi phạm thủ tục. 

Khởi kiện tại Tòa án Việt Nam 

Nếu đàm phán, hòa giải hoặc trọng tài không thành công hoặc không thể áp dụng, các bên có thể tiến hành kiện tụng thông qua hệ thống tòa án của Việt Nam. Tòa án Nhân dân tại Việt Nam có thẩm quyền đối với các tranh chấp dân sự và thương mại, bao gồm cả những tranh chấp liên quan đến nhà sản xuất. 

Việc kiện tụng có thể là cần thiết trong các trường hợp như: 

• Vi phạm hợp đồng mà không có điều khoản trọng tài 

• Cáo buộc gian lận hoặc hành vi phạm pháp hình sự (ví dụ: làm hàng giả hoặc đánh cắp bí mật kinh doanh) 

• Các tranh chấp phức tạp đòi hỏi biện pháp khẩn cấp hoặc lệnh cấm 

Mặc dù quá trình tố tụng tại tòa thường chậm hơn và ít bảo mật hơn so với trọng tài, nhưng nó mang lại lợi ích về tính chung thẩm pháp lý và thường là cần thiết khi vấn đề thi hành phán quyết được đặt ra. 

Thi hành bản án và phán quyết trọng tài 

Dù phán quyết được đưa ra thông qua tòa án hay trọng tài, việc thi hành là bước then chốt trong quá trình giải quyết tranh chấp sản xuất. 

• Các bản án của tòa án tại Việt Nam có thể được thi hành thông qua cơ quan thi hành án dân sự. 

• Phán quyết trọng tài từ VIAC hoặc các trung tâm trọng tài nước ngoài có thể được thi hành tại Việt Nam thông qua quy trình công nhận của tòa án, với điều kiện thủ tục hạn chế. 

• Đối với các công ty nước ngoài, việc đảm bảo tài sản nằm trong lãnh thổ Việt Nam và xem xét lệnh phong tỏa ngay từ giai đoạn đầu của tranh chấp có thể hỗ trợ đáng kể cho quá trình thu hồi. 

Chiến lược thi hành tại địa phương nên được tích hợp vào kế hoạch giải quyết tranh chấp ngay từ đầu, đặc biệt đối với các yêu cầu bồi thường sản xuất có giá trị lớn 

Xử lý tranh chấp với các nhà sản xuất theo hợp đồng tại Việt Nam 

Nhiều khách hàng quốc tế hợp tác với các công ty OEM (Nhà sản xuất thiết bị gốc) hoặc ODM (Nhà thiết kế và sản xuất theo đơn đặt hàng) tại Việt Nam. Mặc dù những mối quan hệ này mang lại lợi thế đáng kể về chi phí và khả năng mở rộng quy mô, chúng cũng tiềm ẩn những rủi ro đặc thù khi hiệu suất không đáp ứng kỳ vọng. 

Các vấn đề phổ biến bao gồm giao hàng chậm, thay đổi thiết kế hoặc vật liệu không được phép, và từ chối tuân thủ các thông số kỹ thuật sản xuất đã thỏa thuận. Trong một số trường hợp, nhà sản xuất theo hợp đồng có thể tự ý thuê ngoài mà không được chấp thuận, gây ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ.. 

Khi những vấn đề này phát sinh, doanh nghiệp nên: 

• Rà soát hợp đồng sản xuất để xác định các điều khoản vi phạm và biện pháp khắc phục 

• Gửi thông báo bằng văn bản chính thức để ghi nhận tranh chấp và thiết lập cơ sở pháp lý 

• Xem xét báo cáo kiểm định từ bên thứ ba hoặc thử nghiệm sản phẩm để xác minh vi phạm chất lượng 

• Khởi kiện hoặc tiến hành phiên trọng tài nếu nhà sản xuất không khắc phục vấn đề kịp thời 

Việc có điều khoản giải quyết tranh chấp cho phép chuyển nhanh sang hòa giải hoặc trọng tài là yếu tố then chốt trong các tình huống này, đặc biệt khi làm việc xuyên ngôn ngữ và hệ thống pháp lý khác nhau. 

Đọc bài viết: Làm gì khi nhà sản xuất vi phạm hợp đồng tại Việt Nam?

Soạn thảo hợp đồng sản xuất hiệu quả để phòng tránh tranh chấp 

Một trong những cách hiệu quả nhất để quản lý rủi ro tranh chấp là lập kế hoạch từ sớm với các điều khoản hợp đồng rõ ràng và có thể thi hành. Hợp đồng sản xuất nên bao gồm: 

• Điều khoản giải quyết tranh chấp được quy định cụ thể (ví dụ: hòa giải trước, sau đó là trọng tài) 

• Quy định về luật áp dụng và lựa chọn thẩm quyền tài phán 

• Các điều khoản liên quan đến chứng cứ, quyền kiểm tra, và hậu quả của việc vi phạm 

• Quy định về ngôn ngữ và dịch thuật đối với hợp đồng song ngữ 

Việc xây dựng hợp đồng chặt chẽ, phù hợp với môi trường pháp lý tại Việt Nam giúp giảm thiểu sự mơ hồ và củng cố vị thế của bạn trong bất kỳ tranh chấp nào. 

Kết Luận

Tranh chấp trong lĩnh vực sản xuất là một thực tế không thể tránh khỏi khi kinh doanh tại thị trường Việt Nam đầy năng động và cạnh tranh. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hợp đồng chặt chẽ và hiểu rõ các lựa chọn pháp lý, doanh nghiệp hoàn toàn có thể giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả mà không ảnh hưởng đến lợi ích thương mại. 

Dù bạn là nhà đầu tư nước ngoài tìm nguồn cung ứng từ Việt Nam hay là nhà sản xuất trong nước hợp tác với đối tác và nhà cung cấp, việc xây dựng chiến lược giải quyết tranh chấp phù hợp có thể tạo ra sự khác biệt giữa gián đoạn và tăng trưởng bền vững. 

Le & Tran được công nhận là một trong những đơn vị dẫn đầu trong lĩnh vực pháp lý tại Việt Nam, nhận được đánh giá cao từ các ấn phẩm pháp lý hàng đầu như Chambers, Legal500 và Benchmark Litigation, đồng thời được AmCham Vietnam và Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ khuyến nghị mạnh mẽ. Các luật sư tố tụng hàng đầu của chúng tôi nổi tiếng với khả năng đưa ra giải pháp thực tiễn và chiến lược nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích của khách hàng. Dù bạn đang xử lý tranh chấp phức tạp hay đối mặt với thách thức pháp lý nhạy cảm, chúng tôi luôn đồng hành cùng bạn với sự chính xác và chuyên nghiệp trong từng bước đi. 

Để được hỗ trợ chuyên sâu trong việc giải quyết tranh chấp sản xuất tại Việt Nam, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua địa chỉ: info@letranlaw.com.