Khi Việt Nam tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài và hoạt động thương mại quốc tế, các tranh chấp pháp lý có yếu tố xuyên biên giới ngày càng trở nên phổ biến. 

Một câu hỏi thường được đặt ra là: Liệu luật sư nước ngoài có thể đại diện cho khách hàng và tham gia tranh tụng tại tòa án Việt Nam không? Câu trả lời phản ánh sự cân bằng giữa việc Việt Nam mở cửa hợp tác pháp lý quốc tế và đồng thời bảo hộ chủ quyền tư pháp của mình. 

Bài viết này thảo luận về khung pháp lý điều khiển hoạt động của luật sư nước ngoài tại Việt Nam, những gì họ được phép làm và những hạn chế trong việc đại diện tại tòa và tham gia tranh tụng. 

Ai đủ điều kiện được coi là luật sư nước ngoài tại Việt Nam? 

Theo luật Luật sư số 65/2006/QH11 (sửa đổi năm 2012), luật sư nước ngoài được định nghĩa là cá nhân: 

• Có chứng chỉ hành nghề luật sư do cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài cấp 

• Được Bộ Tư pháp Việt Nam cấp phép hành nghề tại Việt Nam. Ngoài ra, họ phải chứng minh đã có kinh nghiệm hành nghề luật trong thời gian làm việc tại nước mình hoặc các quốc gia khác. 

Để được hành nghề tại Việt Nam, luật sư nước ngoài phải: 

• Tham gia làm việc tại một hãng luật Việt Nam, hoặc 

• Thành lập hoặc tham gia chi nhánh của hãng luật nước ngoài và hành nghề luật trong các hãng luật nước ngoài tại Việt Nam. 

Luật sư nước ngoài phải đăng ký với Liên đoàn Luật sư Việt Nam và phải được cấp chứng chỉ hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam. Tuy nhiên, chứng chỉ này không cho phép họ tham gia tố tụng tại Tòa án Việt Nam. 

Luật sư nước ngoài có thể tranh tụng tại tòa án Việt Nam không? 

Nói một cách đơn giản là không. Luật sư nước ngoài không được phép tham gia tranh tụng tại tòa án Việt Nam. Theo quy định tại Điều 70 của Luật Luật sư và được làm rõ hơn tại Nghị định 123/2013/NĐ-CP, luật sư nước ngoài không được phép đại diện cho khách hàng trong các thủ tục tố tụng tại Tòa án Nhân dân Việt Nam. 

Lệnh cấm này áp dụng ở tất cả các cấp tòa và đối với mọi loại vụ án, bao gồm tranh chấp dân sự, hình sự, hành chính và lao động. Ngay cả trong các vụ án có yếu tố nước ngoài hoặc liên quan đến bên nước ngoài và pháp luật nước ngoài, chỉ có luật sư Việt Nam, là thành viên của Liên đoàn Luật sư Việt Nam, mới được quyền tham gia tranh tụng trước tòa. Luật sư nước ngoài có thể tham dự với vai trò hỗ trợ hoặc tư vấn, nhưng không được trực tiếp phát biểu, tranh luận hay nộp hồ sơ tố tụng thay mặt cho khách hàng. 

Quy định này không phải là điều riêng biệt của Việt Nam; nhiều quốc gia cũng áp dụng các giới hạn tương tự để bảo vệ tính toàn vẹn của hệ thống tư pháp trong nước. Đây là vấn đề vừa mang tính pháp lý, vừa có yếu tố văn hóa, xuất phát từ yêu cầu các phiên tòa phải được tiến hành bằng tiếng Việt và kỳ vọng rằng luật sư tham gia tranh tụng phải am hiểu sâu sắc các quy định pháp luật trong nước cũng như thực tiễn xét xử tại tòa.. 

Luật sư nước ngoài được phép làm gì tại Việt Nam? 

Mặc dù luật sư nước ngoài không được phép tranh tụng tại tòa án, họ vẫn có thể tham gia vào nhiều dịch vụ pháp lý khác, bao gồm: 

• Tư vấn về pháp luật nước ngoài và pháp luật quốc tế: Luật sư nước ngoài có thể cung cấp tư vấn về luật của quốc gia nơi họ có phép hoặc về các vấn đề pháp lý quốc tế. 

• Cung cấp lời khuyên pháp lý: Họ có thể đưa ra các lời khuyên pháp lý liên quan đến đầu tư nước ngoài, thương mại quốc tế và các giao dịch xuyên biên giới. 

• Tham gia tố tụng trọng tài: Luật sư nước ngoài được phép đại diện cho các bên trong các thủ tục tố tụng trọng tài tại Việt Nam (chẳng hạn như tại VIAC hoặc các tổ chức trọng tài nước ngoài khác). 

• Hợp tác với luật sư Việt Nam: Luật sư nước ngoài thường làm việc cùng luật sư trong nước để cung cấp hỗ trợ pháp lý toàn diện cho các vấn đề pháp lý đa quốc gia. 

Những quyền này phản ánh cam kết của Việt Nam với các quy định của WTO và các hiệp định thương mại song phương, cho phép các luật sư nước ngoài tiếp cận thị trường dịch vụ pháp lý mà vẫn duy trì giới hạn về quyền đại diện tranh tụng tại tòa án. 

Các công ty luật nước ngoài có thể hoạt động tại Việt Nam không? 

Bên cạnh các luật sư nước ngoài cá nhân, nhiều nhà cung cấp dịch vụ pháp lý quốc tế cũng quan tâm đến việc thiết lập hiện diện tại Việt Nam. Theo pháp luật Việt Nam, các công ty luật nước ngoài được phép hoạt động tại Việt Nam nhưng phải tuân thủ các yêu cầu về cơ cấu và quy định. 

Công ty luật nước ngoài có thể thành lập chi nhánh, thành lập công ty luật nước ngoài, hoặc hợp tác với công ty luật Việt Nam. Các hãng luật này phải xin giấy phép hoạt động từ Bộ Tư pháp và chịu sự quản lý, giám sát của cơ quan pháp luật Việt Nam. Bên cạnh đó, tổ chức này phải cam kết có ít nhất hai luật sư nước ngoài, bao gồm trưởng chi nhánh hoặc giám đốc công ty luật nước ngoài, cư trú và hành nghề tại Việt Nam ít nhất 183 ngày trong vòng 12 tháng liên tiếp. 

Tuy nhiên, phạm vi hoạt động của các hãng luật nước ngoài vẫn bị hạn chế. Các hãng luật nước ngoài được phép tư vấn pháp luật nước ngoài, điều ước quốc tế, và các vấn đề pháp luật Việt Nam nhưng phải phối hợp với luật sư Việt Nam. Họ không được phép đại diện khách hàng tại tòa án, cũng như không được thực hiện dịch vụ công chứng, giao dịch đất đai, hoặc cung cấp dịch vụ pháp lý liên quan đến văn bản pháp luật Việt Nam một cách độc lập. 

Sự hiện diện của các hãng luật nước ngoài tại Việt Nam đã giúp khách hàng quốc tế tiếp cận kiến thức pháp luật toàn cầu, đồng thời vẫn đảm bảo hoạt động trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam. Phần lớn các hãng luật nước ngoài hợp tác chặt chẽ với luật sư hoặc hãng luật Việt Nam, mang đến giải pháp pháp lý toàn diện cho cả các giao dịch xuyên biên giới và các vấn đề pháp lý trong nước. 

Lí do quyền tranh tụng được dành riêng cho luật sư Việt Nam 

Việt Nam dành quyền tranh tụng tại tòa án cho luật sư Việt Nam vì một số lý do: 

• Ngôn ngữ: Tất cả các phiên tòa đều được tiến hành bằng tiếng Việt. Luật sư nước ngoài có thể không đủ thông thạo hoặc không am hiểu đầy đủ về thuật ngữ pháp lý tiếng Việt, gây khó khăn cho việc lập luận trực tiếp hoặc xử lý các vấn đề thủ tục phức tạp. 

• Hiểu biết đối với hệ thống pháp luật: Quy trình tố tụng của Việt Nam, bao gồm các yêu cầu về chứng cứ, nghi thức tại phiên tòa và kỳ vọng của thẩm phán, mang đặc trưng riêng của hệ thống dân luật. Người tranh tụng tại tòa không chỉ cần am hiểu pháp luật mà còn phải nắm rõ văn hóa pháp lý địa phương và những quy tắc ngầm của tòa án. 

• Chủ quyền quốc gia: Việc giới hạn quyền tranh tụng chỉ cho luật sư Việt Nam giúp bảo vệ tính toàn vẹn và độc lập của hệ thống tư pháp. Điều này đảm bảo rằng các tòa án trong nước được điều hành và hướng dẫn bởi những người đã được đào tạo và cấp phép trong hệ thống pháp luật quốc gia. 

Khung pháp lý này không chỉ phản ánh sự thận trọng về mặt quản lý mà còn thể hiện tận tâm duy trì tính nhất quán và trách nhiệm trong pháp lý. Do đó, các bên nước ngoài có liên quan đến kiện tụng tại Việt Nam phải thuê luật sư hoặc công ty luật Việt Nam để đại diện tại tòa án. 

Ý nghĩa đối với khách hàng quốc tế 

Đối với các công ty hoặc cá nhân quốc tế đang điều hướng hệ thống pháp luật của Việt Nam, việc hiểu rõ vai trò và sự phân chia giữa luật sư nước ngoài và luật sư Việt Nam là rất quan trọng. Khách hàng quốc tế cần nhận thức rằng, mặc dù các cố vấn pháp lý quốc tế đáng tin cậy của họ có thể cung cấp những tư vấn chiến lược hữu ích và hướng dẫn về pháp luật quốc tế và pháp luật của nước sở tại, tuy nhiên chỉ có luật sư Việt Nam mới được phép trực tiếp tham gia tố tụng tại tòa án. 

Để đảm bảo đại diện pháp lý một cách hiệu quả, khách hàng quốc tế nên: 

• Thuê một công ty luật Việt Nam có nhiều kinh nghiệm về xử lý các vấn đề xuyên biên giới, kiện tụng và tuân thủ pháp luật. 

• Bảo đảm đội ngũ pháp lý của mình có cả quan điểm trong nước lẫn quốc tế, đặc biệt khi xử lý các giao dịch hoặc tranh chấp liên quan đến đầu tư nước ngoài, liên doanh hoặc hoạt động đa quốc gia. 

• Dựa vào luật sư nước ngoài để xử lý các yếu tố quốc tế trong vụ việc, chẳng hạn như việc giải thích pháp luật nước ngoài hoặc trọng tài, trong khi đó giao trách nhiệm tố tụng cho luật sư Việt Nam có giấy phép, người mà có thể điều hướng các thủ tục tại tòa và đại diện thay mặt cho khách hàng. 

Mô hình hợp tác này không chỉ đảm bảo tuân thủ theo yêu cầu pháp luật Việt Nam mà còn giúp khách hàng duy trì một chiến lược pháp lý xuyên biên giới một cách thống nhất và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế. 

Việc áp dụng phương pháp kết hợp giữa luật sư Việt Nam và quốc tế này đảm bảo được sự tuân thủ quy định trong nước, đồng thời bảo vệ chiến lược pháp lý toàn cầu của khách hàng. 

Kết luận 

Mặc dù luật sư nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh pháp lý của Việt Nam, họ không được phép tranh tụng tại tòa án Việt Nam. Việc đại diện tại tòa vẫn là lĩnh vực dành riêng cho luật sư Việt Nam, phản ánh cả truyền thống pháp lý và sự kiểm soát đối với pháp luật quốc gia. 

Lê & Trần là công ty luật hàng đầu tại Việt Nam với chuyên môn sâu trong lĩnh vực kiện tụng xuyên biên giới, tuân thủ quy định pháp luật và tư vấn đầu tư nước ngoài. Chúng tôi chuyên hợp tác với các luật sư quốc tế để hỗ trợ khách hàng nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam và điều hướng các khung pháp lý phức tạp. Công ty chúng tôi được AmCham Vietnam, Lãnh sự quán Hoa Kỳ khuyến nghị và thường xuyên xếp hạng cao trong các bảng xếp hạng uy tín như Chambers, Legal500 và Benchmark Litigation về kiện tụng và giải quyết tranh chấp. Để nhận được sự tư vấn chuyên nghiệp, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua địa chỉ email info@letranlaw.com.