Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đã trở thành một trong những khu vực thương mại năng động nhất trên toàn cầu, nhưng cùng với sự mở rộng kinh tế nhanh chóng là sự gia tăng về mức độ phức tạp của pháp luật. Trong những năm gần đây, đã xuất hiện một làn sóng gia tăng đáng kể các tranh chấp trong hoạt động kinh doanh và tranh chấp xuyên biên giới, tác động đến nhiều ngành nghề từ xây dựng, hạ tầng cho đến công nghệ và thương mại. 

Bài viết này sẽ khám phá nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng các tranh chấp, xác định những loại xung đột phổ biến nhất và đưa ra các bước đi thực tiễn mà doanh nghiệp có thể áp dụng nhằm giảm thiểu rủi ro pháp lý trong toàn khu vực. 

Điều gì đang thúc đẩy sự gia tăng các tranh chấp kinh doanh tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương? 

Nhiều yếu tố kinh tế vĩ mô và những thay đổi trong quy định pháp luật đang góp phần làm gia tăng các tranh chấp tại khu vực APAC: 

• Sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là giai đoạn hậu COVID và trong bối cảnh có những biến động địa chính trị. 

• Các hoạt động thương mại và đầu tư xuyên biên giới gia tăng, làm tăng tính phức tạp trong các hợp đồng. 

• Sự giám sát pháp lý ngày càng chặt chẽ, đặc biệt là đối với các vấn đề về bảo mật dữ liệu, ESG, và tuân thủ quy định về phòng chống hối lộ. 

• Chuyển đổi số, kéo theo nhiều tranh chấp liên quan đến sở hữu trí tuệ, công nghệ và an ninh mạng 

• Nhận thức về quyền lợi pháp lý ngày càng cao, đặc biệt là từ phía các nhà đầu tư nước ngoài và cổ đông thiểu số. 

Tổng hợp lại, những yếu tố này đang tạo ra áp lực đáng kể về mặt pháp lý và tài chính đối với các doanh nghi hoạt động xuyên biên giới tại châu Á. 

Những nhóm tranh chấp pháp lý phổ biến nhất mà doanh nghiệp trong khu vực đang gặp phải   

Khi các nền kinh tế trong khu vực ngày càng đa dạng hóa và dòng vốn đầu tư quốc tế gia tăng, các doanh nghiệp tại Châu Á – Thái Bình Dương đang phải đối mặt với số lượng và loại hình tranh chấp pháp lý ngày càng nhiều. Những xung đột này không còn giới hạn ở các vi phạm đơn lẻ, mà ngày càng phức tạp, liên quan đến tuân thủ quy định, gián đoạn vận hành và bất đồng chiến lược. Việc nắm bắt các loại tranh chấp phổ biến nhất là điều thiết yếu để doanh nghiệp xây dựng hợp đồng hiệu quả hơn và giảm thiểu rủi ro pháp lý tiềm ẩn. 

Các loại hình tranh chấp phổ biến bao gồm: 

Tranh chấp trong lĩnh vực xây dựng hạ tầng. 

Các tranh chấp này thường phát sinh do chậm tiến độ dự án, đội chi phí, vướng mắc về thủ tục pháp lý, hoặc thay đổi chính sách của chính phủ. Các dự án hợp tác công – tư (PPP), dự án giao thông quy mô lớn, và các dự án phát triển cơ sở hạ tầng năng lượng là những lĩnh vực đặc biệt dễ xảy ra tranh chấp, thường dẫn đến các khiếu kiện về vi phạm hợp đồng hoặc tranh chấp về phạm vi và điều khoản bàn giao. 

Tranh chấp về hoạt động đầu tư và tranh chấp giữa các cổ đông 

Khi đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào khu vực tăng lên, các bất đồng về cơ cấu vốn, quản trị doanh nghiệp và quyền của cổ đông ngày càng trở nên phổ biến. Các nguyên nhân khởi phát bao gồm tranh chấp hậu M&A, bế tắc trong liên doanh, và các khiếu nại từ cổ đông thiểu số cáo buộc bị chèn ép hoặc quản lý yếu kém 

Tranh chấp trong hợp đồng kinh doanh thương mại 

Các tranh chấp này bao gồm một loạt các vấn đề, như chậm thanh toán, không thực hiện nghĩa vụ, chấm dứt hợp đồng trái pháp luật, và các khiếu nại về sự kiện bất khả kháng. Các lĩnh vực bị ảnh hưởng nhiều nhất bao gồm sản xuất, logistics, bán buôn, và các hợp đồng trong chuỗi cung ứng xuyên biên giới. 

Tranh chấp, khiếu kiện về công nghệ, dữ liệu và an toàn thông tin mạng 

Với tốc độ số hóa nhanh chóng trong hoạt động kinh doanh tại APAC, các tranh chấp liên quan đến cấp phép phần mềm, sự cố nền tảng và vi phạm bảo mật dữ liệu đã tăng mạnh. Các công ty ngày càng phải đối mặt với các khiếu kiện liên quan đến lỗ hổng an ninh mạng, sai sót trong việc thực hiện hợp đồng dự án CNTT, và vi phạm quy định về chuyển dữ liệu xuyên biên giới. 

Các vi phạm quy định liên quan đến ESG 

Những rủi ro pháp lý đối với các công ty không tuân thủ các nghĩa vụ về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) đang gia tăng. Các tranh chấp phổ biến thường phát sinh từ vi phạm luật lao động, không tuân thủ các quy định về môi trường, các hành vi vi phạm pháp luật chống hối lộ. Những vấn đề này không chỉ dẫn đến các khoản phạt mà còn có thể châm ngòi cho các vụ kiện của cổ đông và gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín của doanh nghiệp. 

Các Tranh chấp đang diễn ra ở đâu? Xu hướng của từng Quốc gia 

Một số quốc gia tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đang ghi nhận sự gia tăng nhanh chóng về các tranh chấp pháp lý so với các nước khác: 

• Việt Nam: Đang trở thành trung tâm trọng tài mới nổi, với số lượng tranh chấp gia tăng trong các lĩnh vực thu hồi nợ, đầu tư nước ngoài và xung đột giữa các cổ đông.. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) ngày càng được lựa chọn nhiều hơn. 

• Singapore: Dẫn đầu khu vực về trọng tài trung lập; Trung tâm Trọng tài Quốc tế Singapore (SIAC) là địa điểm ưa chuộng cho các tranh chấp xuyên biên giới, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính và hàng hải 

• Hong Kong:Dù có những biến động địa chính trị, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Hồng Kông (HKIAC) vẫn duy trì hoạt động mạnh trong trọng tài thương mại, đặc biệt là các vụ việc có đối tác từ Trung Quốc. 

• Trung Quốc: Gia tăng tranh chấp liên quan đến doanh nghiệp nhà nước, thực thi quyền sở hữu trí tuệ và các thương vụ sáp nhập – mua lại xuyên biên giới. 

• Indonesia và Thái Lan: Thực thi hợp đồng, chậm trễ trong thủ tục pháp lý, và tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước là những vấn đề phổ biến. 

Tranh chấp qua trọng tài hay tòa án: Xu hướng nào đang lên tại Châu Á – Thái Bình Dương? 

Trọng tài đang trở thành phương thức giải quyết tranh chấp được ưa chuộng tại nhiều quốc gia thuộc khu vực Châu Á – Thái Bình Dương nhờ vào tính linh hoạt, bảo mật và khả năng thi hành phán quyết xuyên biên giới. 

Những lý do chính khiến trọng tài ngày càng phổ biến: 

• Phán quyết được công nhận và thi hành theo Công ước New York 

• Khả năng lựa chọn địa điểm trung lập và trọng tài viên giàu kinh nghiệm. 

• Tốc độ và sự linh hoạt về thủ tục so với hệ thống tòa án quốc gia. 

Tuy nhiên, tố tụng tại tòa án vẫn cần thiết trong các trường hợp: 

• Các vụ việc liên quan đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. 

• Điều tra của cơ quan quản lý nhà nước. 

• Trường hợp không có điều khoản trọng tài trong hợp đồng. 

Vì vậy, việc lựa chọn điều khoản giải quyết tranh chấp phù hợp trong hợp đồng — ưu tiên trọng tài tại các trung tâm khu vực như SIAC, HKIAC hoặc VIAC — hiện là một thông lệ chuẩn mực. 

Giải pháp nào giúp doanh nghiệp ứng phó trước các rủi ro pháp lý ngày càng tăng? 

Các tranh chấp pháp lý có thể gây tốn kém và hủy hoại danh tiếng. Các công ty hoạt động trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương nên áp dụng những chiến lược phòng ngừa sau: 

• Soạn thảo hợp đồng một cách chính xác với các cơ chế giải quyết tranh chấp rõ ràng (trọng tài, thẩm quyền, luật điều chỉnh). 

• Đánh giá rủi ro về thẩm quyền khi ký kết các thỏa thuận giá trị cao hoặc thỏa thuận dài hạn. 

• Sử dụng điều khoản trọng tài cho các hợp đồng liên quan đến dịch vụ xuyên biên giới, thương mại hoặc đầu tư. 

• Tiến hành kiểm toán tuân thủ để xác định các rủi ro trong lĩnh vực ESG, xử lý dữ liệu và tiêu chuẩn lao động. 

• Tham vấn sớm với luật sư địa phương để xác định những rủi ro và biện pháp khắc phục đặc thù theo từng quốc gia. 

Việc chủ động phòng ngừa rủi ro và sẵn sàng ứng phó nhanh chóng với tranh chấp đã trở thành yếu tố then chốt trong hoạt động kinh doanh tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. 

Xây dựng chiến lược pháp lý chủ động là  tuyến phòng vệ hiệu quả nhất cho doanh nghiệp 

Sự gia tăng tranh chấp tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương không phải là xu hướng ngắn hạn, mà phản ánh một sự dịch chuyển mang tính cấu trúc trong môi trường kinh doanh và pháp lý của khu vực. Doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị kế hoạch xử lý tranh chấp, thay vì chỉ phản ứng khi sự việc xảy ra. 

Bằng cách nắm rõ các nguyên nhân và nơi phát sinh tranh chấp, đồng thời lồng ghép một nền tảng pháp lý vững chắc vào chiến lược kinh doanh, bạn có thể giảm thiểu rủi ro và củng cố vị thế của mình khi xung đột xảy ra. 

Với sự công nhận từ các ấn phẩm pháp lý hàng đầu như Chambers, Legal500 và Benchmark Litigation, cùng với sự đánh giá cao từ AmCham Việt Nam và Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ, Le & Tran được xem là một công ty luật hàng đầu tại Việt Nam. Đội ngũ Luật sư Tranh tụng của chúng tôi nổi tiếng với khả năng đưa ra các giải pháp thực tế và mang tính chiến lược, giúp bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng. Dù là giải quyết một tranh chấp pháp lý phức tạp hay chủ động quản lý rủi ro trong khu vực, chúng tôi luôn mang đến sự tư vấn đáng tin cậy khắp Châu Á – Thái Bình Dương. Để nhận hỗ trợ chiến lược, vui lòng liên hệ chúng tôi qua email: info@letranlaw.com.